trefwoord: oase en lichtung
Locatie: Erfgoedplein (dorpsplein), t.o. Hoofdweg 20. Bezocht: 12-08-2018 en 17-02-2019.
[Bijgewerkt 01-01-2024] – De Fraeylemaborg is een burcht (borg) in het Groningse dorp Slochteren, gelegen in een langgerekt landgoed van ca. 23 ha. Het hoofdgebouw werd in de 14e eeuw gebouwd.
In 1781 kreeg het door verbouwing zijn huidige vorm. De al aanwezige baroktuin werd grotendeels veranderd in een Engelse landschapstuin, met daarin een aantal ‘follies’. Follies oftewel ‘dwaze bouwsels’ zoals namaakruïnes, watervallen of kluizenaarsgrotten, waren in de 18e-19e eeuw populair als exotische blikvangers. Na een restauratie van het park in 2009 bedacht men een prijsvraag. Kunstenaars, architecten en anderen mochten voorstellen doen voor nieuwe, eigentijdse follies. Van de 74 ontwerpen werden er in 2016 tien gerealiseerd (https://fraeylemaborg.nl/follies/).
Follies zijn kunstobjecten met een dubbele bodem, bedoeld om te verrassen. Met de hortus conclusus hebben ze niets te maken. Maar bij één dook onverwacht toch een associatie op met de omsloten tuin. Trug noar de Worrel, ontworpen door het Rotterdamse architectenbureau MVRDV (https://www.mvrdv.nl/) oogt als een oninteressante hoop gestapelde bakstenen. Maar er zit wel een idee achter. De 33.000 (!) stenen zijn stuk voor stuk met de hand gestapeld, in de vorm van een lage piramide. De ontwerpers zagen er een ‘abstracte boomstronk’ in, die kan dienen als podium of ontmoetingsplek. In een holte onderin die piramide is een tamme kastanje geplant. Vandaar de naam van deze folly: Terug naar de wortel.
Mij trof de symboliek van dit kunstwerk.
Ten eerste het beeld van een oase, een archetype van de omsloten tuin. Een berg woestijnkleurige stenen bevat een minituintje, gevuld met wat gras en brandnetels. De kastanjeloot en het houten paaltje (een oude ex-boom…) zie ik als verwijzingen naar de Levensboom en naar de Boom van Kennis van Goed en Kwaad in het paradijs.
Ten tweede de locatie. Slochteren werd in 1959 bekend door de vondst van enorme gasvoorraden in de ondergrondse steenlagen. Die gasbel beloofde een welvaartsparadijs. Maar na vijftig jaar gaswinning hebben aardbevingen de gasbel voor veel Groningers veranderd in een hel. Landschapsarchitecten hanteren vaak het begrip ‘genius loci’ (de ziel van de plek). In hoeverre de ontwerpers van MVRDV zich hebben verdiept in de ware aard van deze locatie, weet ik niet. Maar hun Trug noar de Worrel project heeft voor mij een veelzeggende, vooral ook Groningse betekenis. De foto met de kastanjeloot koos ik als omslagfoto voor het album (achterkant).
De follies, die in 1917 werden geplaatst, zouden vijf jaar blijven staan. Het kunstwerk Trug noar de Worrel is in 2022 afgebroken.
Albumfoto’s
Extra foto’s
.