fabrieksgebouwen

trefwoord: stadslandbouw

Locatie: Binnendoor Bezocht: 08-11-2018

Het steegje heet Binnendoor en verbindt de Brouwersgracht met Buitenom. Eigenlijk zijn het twee straatjes die uitkomen op een binnenplein. De bewoners doopten het het Panderplein. Een verwijzing naar de Pander-meubelfabriek die hier ooit gevestigd was (https://nl.wikipedia.org/wiki/Pander).

Klaas Pander opent in 1878 in de Wagenstraat een winkel in biezen matten en andere woningstoffering. In 1887 begint zijn zoon Hendrik de Pander Meubelfabriek aan het Buitenom (toen Westsingelgracht). De fabriek krijgt al gauw grote opdrachten, zoals de inrichting van het Vredespaleis en het interieur van passagiersschepen (o.a. Johan van Oldenbarnevelt en Nieuw Amsterdam). Meubelontwerpen in de stijl van de Haagse School – een Art Déco-variant – van Henk Wouda, Paul Bromberg en Fre Semey maken Pander beroemd.

Hendriks zoon, Harmen Pander, gaat nog iets verder. Met zijn zoon Henk start hij in 1924 een fabriek voor vliegtuigonderdelen. Dat lijkt vreemd, maar in die tijd worden vliegtuigen nog grotendeels van hout gemaakt. En de Panders weten alles van houtbewerking. Helaas gaat het fout, door pech en ongelukken met hun bekendste model, de Pander S4 Postjager. In 1934 eindigt Panders vliegtuigavontuur. In WO II probeert Henk Pander een doorstart. Een zwarte bladzijde: hij is NSB-lid en bouwt zweefvliegtuigen voor de Duitsers. Na de oorlog wordt hij voor collaboratie veroordeeld. In 1955 gaat Pander op in een fusie, de Verenigde Meubileringsbedrijven. Maar in 1985 is het definitief gedaan met Pander.

De oude fabrieksgebouwen staan lange tijd leeg. De gemeente wil nieuwbouw langs de gracht en laat diverse panden slopen, o.a. het vroegere woonhuis van Multatuli (Buitenom 156). Krakers komen echter in verzet. Uiteindelijk lukt het ze om het Pandercomplex te laten verbouwen voor een woonwerkgemeenschap (http://www.panderplein.nl/ ).

De Haagse kunstenaar Annechien Meier realiseert samen met bewoners een ‘interactief volkstuinkunstproject’ op het Panderplein (2008-2010). Het project omvat een groot aantal plantvakken, waarin op duurzame wijze groenten, fruit en bloemen worden geteeld. Het is het eerste stadslandbouwproject in Den Haag. (https://stroom.typepad.com/foodprint/). Door de afgezonderde ligging oogt het plein als een mediterrane patio, beschaduwd door acacia’s. Een prachtige oase midden in het centrum van Den Haag.

Albumfoto’s

 

 

.