trefwoord: gesloten structuur
Locatie: ingang Zegwaardstraat. Bezocht: 02-06-2018 (Dag van de Bouw)
De Noordsingel vormt de grens tussen twee Rotterdamse wijken: het Oude Noorden en de Agniesebuurt. Langs het water staat een monumentaal pand in neorenaissancestijl: het voormalige Gerechtsgebouw en Notarieel Archief, gebouwd in 1898 door W.C. Metzelaar. Wat je niet kunt zien is de strafgevangenis achter het gerechtsgebouw. De bouw daarvan, in 1866 begonnen door A.C. Pierson, werd in 1872 voltooid door J.F. Metzelaar. De laatste was een internationaal bekende gevangenisarchitect en vader van W.C. Metzelaar. Hun ontwerpen in de zgn. ‘eclectische stijl’ vallen op door imponerende toegangspoorten en torens, compleet met schietgaten en kantelen. Maar die Middeleeuwse retroelementen verhullen dat de Metzelaars werkten aan een ingrijpende vernieuwing van het gevangeniswezen.
De invoering in 1851 van het Cellulaire Stelsel (opsluiting in individuele cellen) veroorzaakte een grote productiegolf van nieuwe gevangenissen. De ‘Noordsingel’ was een vleugelgevangenis: vier stervormig gerangschikte vleugels verbonden met een centrale hal vanwaaruit toezicht werd gehouden. Dit ‘panopticum’ komt nog duidelijker naar voren in de door de Metzelaars ontworpen koepelgevangenissen in Breda, Arnhem en Haarlem. De Noordsingel gevangenis deed later dienst als Huis van Bewaring, tot de sluiting in 2013. Maar al in 2011 kwam er een projectplan tot stand voor de herontwikkeling van het voormalige gevangeniscomplex.
Het project Tuin van Noord https://www.tuinvannoord.nl/ omvat verschillende typen woningen en appartementen. De vroegere gevangeniskapel wordt een ontmoetingscentrum. Het Gerechtsgebouw, een rijksmomument, is inmiddels een bedrijfsverzamelgebouw. Een groot deel van het terrein wordt ingericht als een buurtpark. Omdat de oude, hoge gevangenismuren blijven staan krijgt dit park een intiem en besloten karakter. Een hortus conclusus, zo staat het in het projectplan. Over enkele jaren zal daar meer van te zien zijn.
De Dag van de Bouw is een jaarlijks evenement, georganiseerd door Bouwend Nederland, waarbij bouwplaatsen door het hele land zijn opengesteld voor het publiek. Tijdens de editie van 2018 was o.a. het terrein van Tuin van Noord bij uitzondering te bezoeken. Een van de foto’s hieronder geeft een beeld van een bijna geheel gestripte vleugel. De inwendige structuur en de opdeling in individuele cellen is nog goed te zien. Een andere foto toont de gevangenismuur die het terrein afbakent. De onderste helft van de muur is wit geschilderd. Tegen die achtergrond vielen gedetineerden goed op en was ontsnappen over de muur nog niet zo gemakkelijk. Een luchtplaats, gelegen tussen de kapel en de voormalige vrouwenvleugel, was ooit als tuin ingericht door een vrouwelijke bewaarder en naar haar vernoemd: Corrie’s place. Ik zocht ernaar, maar tevergeefs, de plek was al verdwenen. Maar in een andere muur zag ik een gat met daarachter bomen en struiken. Een tuin? Een opening naar de vrijheid!
Albumfoto’s
Tuin van Noord, voormalige vleugel met individuele cellen, Rotterdam 02-06-2018
Tuin van Noord, gevangenismuur, Rotterdam 02-06-2018
Tuin van Noord, een Ajax-fan in een Rotterdamse bajes? Die hou je niet lang binnen! Rotterdam 02-06-2018
.
